ΣΤΕΛΛΑ ΒΙΟΛΑΝΤΗ

ΣΤΕΛΛΑ ΒΙΟΛΑΝΤΗ

Στέλλα Βιολάντη:ανάλυση, φύλλα εργασίας

Τετάρτη, 07 Νοέμβριος 2012 08:10

ΓΡ. ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΣ : ΣΤΕΛΛΑ ΒΙΟΛΑΝΤΗ ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΕΙΔΟΣ: Το διήγημα έχει το χαρακτήρα ηθογραφικού αστικού δράματος. Μια συντηρητική αστική κοινωνία, στην οποία ο πατέρας ορίζει τη ζωή των υπολοίπων μελών της οικογένειας .Διαγράφονται τα ήθη ,οι συμβατικότητες και οι μικρότητες του κοινωνικού μικρόκοσμου. Κυρίαρχη άξια είναι ο πλούτος , το κοινωνικό γόητρο, το συμφέρον υλικό και ηθικό. Ο συγγραφέας επικρίνει τον πουριτανισμό, το δεσποτισμό και την υποκρισία της αστικής κοινωνίας ΘΕΜΑ: Η σκηνή του αποσπάσματος έχει θέμα τη σύγκρουση της Στέλλας με τη μητέρα της, σύγκρουση δυο διαφορετικών κόσμων: ενός αλλοτριωμένου, συντηρητικού , αυταρχικού και ενός νέου φιλελεύθερου που ζει με το όραμα μιας καλύτερης και αγνότερης ζωής. ΔΟΜΗ:Η σκηνή έχει χαρακτηριστικά θεατρικού σεναρίου και έχει αυτοτέλεια και ενότητα. Αφηγηματικές τεχνικές: Ο αφηγητής είναι παντογνώστης , μη δραματοποιημένος, που γνωρίζει και τις πιο μύχιες σκέψεις των προσώπων και τα συναισθήματα τους. Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη και η εστίαση μηδενική. Αφηγηματικοί τρόποι: α)Διήγηση, β)διάλογος με τον οποίο το κείμενο αποκτά ζωντάνια αμεσότητα παραστατικότητα θεατρικότητα και σκιαγραφείται αμεσότερα ο χαρακτήρας των προσώπων, γ)ελεύθερος πλάγιος λόγος με τον οποίο αποδίδονται οι σκέψεις της Στέλλας δ) περιγραφή για να αποδώσει πιστά τα εξωτερικά και τα εσωτερικά γνωρίσματα των προσώπων.. Γλώσσα: απλή , δημοτική, καθημερινή στοιχείο που συμβάλλει στην αληθοφάνεια και τη ρεαλιστική απόδοση των χαρακτήρων, τη λεπτότητα και την ευαισθησία και αποδίδει τις συγκρούσεις χωρίς μελοδραματισμούς και ρητορείες. Ο λόγος είναι λιτός και συγκρατημένος. ΠΡΟΣΩΠΑ: Παναγής Βιολάντης: άνθρωπος δεσποτικός και αυταρχικός που θέλει να επιβάλλει την άποψή του σε όλους. οι αρχές του στηρίζονται στην τυφλή υπακοή, στην απόλυτη πειθαρχία των μελών της οικογένειας του. Η πεισματική του συμπεριφορά καθορίζεται από τον πληγωμένο του εγωισμό και από το φόβο μήπως χάσει την κοινωνική του υπόληψη. Μόνη του έγνοια το κύρος και το γόητρό που πηγάζει από τη λαμπρότητα του πλούτου του και από το προσωπείο του αξιοσέβαστου πατριάρχη της μεγαλοαστικής οικογένειας, το κερδισμένο με το φόβο των δικών του, φόβος που έξωθεν παρουσιάζεται ως σεβασμός και αγάπη. Στελλα Βιολάντη. Είναι ο ελεύθερος άνθρωπος ,ο ηθικός, ο αληθινός, ο προοδευτικός που ορίζει απόλυτα τον εαυτό της .Έχει ισχυρή προσωπικότητα και το ήθος της διακρίνεται από ευγένεια, ευαισθησία, αποφασιστικότητα και ακεραιότητα. Αν και ξέρει ότι όλοι έχουν ευθυγραμμιστεί με τις εντολές του πατέρα ,εμμένει στις αρχές της ,δεν προδίδει την αγάπη της και τις αξίες της. Έχει υπερηφάνεια ,αξιοπρέπεια και πείσμα που υπαγορεύεται όμως από ψυχικό μεγαλείο, από ένα όραμα για μια αγνή, πιο ανθρώπινη και πιο αληθινή ζωή. Δε συμβιβάζεται με τις παλιές πουριτανικές αρχές των δικών της , έχει έντονη ιδιοσυγκρασία, υψώνει το ηθικό της ανάστημα βαδίζοντας στο δρόμο της ηθικής ακεραιότητας αλλά και της θυσίας. Με σοβαρότητακαι αξιοπρέπεια απορρίπτει και περιφρονεί, περιμένοντας να αγαπηθεί αληθινά, να αγαπήσει αληθινότερα και με την ευχή του πατέρα της να ζήσει ευτυχισμένη. Ὄχι δὲν εἶπα πὼς θέλω νὰ πάρω τὸ Χρηστάκη χωρὶς τὴ θέλησή σας. Ποτὲ δὲν εἶπα τέτοιο λόγο. Μὰ δὲ θὰ πάρω καὶ κανένα, ποὺ δὲν θὰ τὸν θέλω κ’ ἐγώ. Εἶναι δικαίωμά μου. Αυτό το δικαίωμα στην επιλογή υπερασπίζεται με ισχυρή θέληση και θαυμαστή μαρτυρική καρτερία, απέναντι στον παραδοσιακό αυταρχισμό του πατέρα αφέντη. Δὲν ξέρω γιὰ σᾶς, μὰ ἐμένα δὲ μὲ ὁρίζει. Ἐγὼ, ἐγὼ ὁρίζω τὸν ἑαυτό μου! Η ανυπακοή της, η άρνησή της να αποτελέσει πειθαρχημένη ιδιοκτησία του πατέρα της, στερεί από την πατρική δύναμη, μειώνοντας την εξουσία πάνω στην οποία αυτός στηρίζει όλη την υπαρξιακή του ταυτότητα, το κοινωνικό του ανάστημα. Μητέρα: Άβουλο ον, χωρίς δική της προσωπικότητα ,συμβιβασμένη, απόλυτα υποταγμένη στη θέληση του άνδρα της. Δέχεται αγόγγυστα την αυταρχική συμπεριφορά του Βιολάντη και υιοθετεί το πατριαρχικό πρότυπο που ορίζει την ύπαρξη τη δική της αλλά και όλης της οικογένειας .Αν και αγαπάει τη Στέλλα δε μπορεί να συνειδητοποιήσει τον ποιοτικά ανώτερο κόσμο της, το ψυχικό και ηθικό της μεγαλείο και να πιστέψει ότι μια γυναίκα μπορεί να αντιταχθεί στο ανδροκρατούμενο πνεύμα της εποχής. Βιβλιογραφία:Δ. Δρακόπουλος-Γ.Κορνελάκης-Χ.Γ.Ρώμας( Κείμενα λογοτεχνίας β λυκείου, επικαιρότητα), ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΣΑΜΠΟΥΚΟΣ ΣΤΕΛΛΑ ΒΙΟΛΑΝΤΗ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σας δίνεται α) απόσπασμα από την Αντιγόνη του Σοφοκλή,στίχοι 450-460,από μετάφραση. Β)απόσπασμα από τη Στέλλα Βιολάντη του Γρ. Ξενόπουλου,κείμενα β Λυκείου,σελ104-105 «Όχι,χίλιες φορές όχι……..Εγώ είμαι η Στέλλα Βιολάντη.» Και γ) το απόσπασμα του βιβλίου από το έργο του Θεοτόκη η τιμή και το χρήμα . Πώς παρουσιάζονται μέσα από τα λογοτεχνικά κείμενα οι γυναικείες μορφές που έρχονται σε σύγκρουση με καθιερωμένες αξίες και σπάνε τα δεσμά της εποχής τους; 1.Τινάζοντας από πάνω της όλες τις κοινωνικές προκαταλήψεις η Ρήνη απελευθερώνεται κοινωνικά και ηθικά.( Παγανός) Επιβεβαιώνετε η παραπάνω άποψη από το απόσπασμα; 2.Ποια έννοια έχει η τιμή και η αξιοπρέπεια για τη Στέλλα Βιολάντη;

Ο Γρ. Ξενόπουλος γράφει για το έργο του:

«Το διήγημα «Έρως Εσταυρωμένος», που το δραματοποίησα ύστερα με τον τίτλο «Στέλλα Βιολάντη», είναι μια έμπνευση του 1901. Ο θρύλλος όμως που μου έδωσε αφορμή να γράψω και το διήγημα και το δράμα είναι κατά είκοσι τουλάχιστον χρόνια αρχαιό­τερος. Γιατί περί το 1880 ψιθυριζόταν στη Ζάκυνθο- ήμουν παιδί τότε- πως ένας άγριος πατέρας εφυλάκισε την κόρη του στη σοφίτα του σπιτιού του με ψωμί και με νερό, επειδή αγαπούσε κάποιον που δεν ήθελε να της τον δώσει κι αρνιόταν επίμονα να πάρει έναν άλλον που της έδινε αυτός. Η δυστυχισμένη κόρη πέθανε απ' αυτό το μαρτύριο· αποσιώπησαν όμως την αιτία του θανάτου της και την εκήδεψαν μεγαλόπρεπα, με τις πιο επιδειχτικές εκδηλώσεις απαρη­γόρητου πένθους. Λίγο αργότερα -ήμουν πια φοιτητής- άκουσα πως όμοιο δράμα έγινε και στην Πάτρα, και τα πρώτα χρόνια που εγκα­ταστάθηκα στη Αθήνα οριστικά, εγνώρισα μια πολύ καλή οικογένεια με τέσσερες κόρες, που όταν μια απ' αυτές, η ωραιότερη, πέθανε κάπως ξαφνικά, έμαθα πως οι γονείς της και τ' αδέρφια της- δυο Νταντήδες υπήρχαν σ' εκείνο το σπίτι- την εσκότωναν από το ξύλο, επειδή είχε ερωτευθεί κάποιον παρακατιανό. Αυτή μάλιστα η Αθη­ναϊκή ιστορία μου θύμισε τότε την παλιά ζακυνθινή και μ' έκανε να γράφω τον «Εσταυρωμένο Έρωτα της Στέλλας Βιολάντη», που έκανε τόση εντύπωση όταν πρωτοδημοσιεύθηκε στα «Παναθήναια», ώστε ο Παλαμάς να αφιερώσει ποίημα στην ηρωίδα -αυτό που έβαλα για πρόλογο στο δράμα- κι ο Βλάσης Γαβριηλίδης να γράψει κύριο άρθρο στην «Ακρόπολί» του -άλλοι καιροί, άλλα ήθη- με τον τίτλο «Στέλλα Βιολάντη».

Και τώρα ρωτιέμαι: Γίνουνται άραγε και σήμερα τέτοια δράματα σ' ελληνικά σπίτια, αθηναϊκά, πατρινά, ζακυνθινά; Μερικοί από τους κριτικούς, που ασχολήθηκαν με τη «Στέλλα Βιολάντη» αυτόν τον καιρό που την ξανάπαιξε με τόση επιτυχία η Μαρίκα Κοτοπούλη- η «πρώτη διδάξασα» το 1909- είπαν, όχι δεν γίνονται. Ούτε οι γονείς κάνουν τόση κατάχρηση πατρικής εξουσίας, ούτε τα σημερινά κορί­τσια έχουν τη δειλία ή τη βλακεία να την υποφέρουν Όταν ο πατέ­ρας, η μητέρα, ο αδερφός, δεν θέλουν να της δώσουν τον εκλεκτό της, η ερωτευμένη σηκώνει επανάσταση, κάνει του κεφαλιού της, τον παίρνει μοναχή της. Κι' έχουμε πλήθος παραδείγματα κοριτσιών που στην επίμονη άρνηση της οικογενείας τους αντέταξαν τη δική τους βία, και συνεννοήθηκαν με τον λεγόμενο και τόσκασαν από το πατρικό τους σπίτι για να τον στεφανωθούν. Κι' άλλων ο αυτόβουλος γάμος αναγνωρίσθηκε αργά ή γρήγορα και η περιπέτεια τελείωσε φαιδρά , άλλων όμως τον αγνόησε η πατρική εξουσία και η ζωή τους μ' ένα φτωχό νέο- γιατί οι γονείς αρνούνται συνήθως όταν ο λεγό­μενος είναι φτωχός- γίνεται δράμα και μαρτύριο, ως να πεθάνει, μετά χρόνια, ο πλούσιος πατέρας και να πάρει η κακοπαντρεμμένη κόρη τουλάχιστον την «νόμιμον μοίραν». Κάποτε, πάλι, συμβαίνει να βαρεθεί τη φτώχεια, να μετανοιώσει, να εγκαταλείψει τον άντρα της-όταν, για τον ίδιο λόγο, δεν την έχει εγκαταλείψει πρώτος αυτός-και να γυρίσει στο πατρικό της σπίτι, όπου πάντα σχεδόν την περι­μένει η υποδοχή του Ασώτου.

Αλλά τί μαρτυρούν τα πολυάριθμα αυτά παραδείγματα; Η πατρική εξουσία κι αν δεν είναι τόσο σκληρή, τυρανική, καταχραστική, ώστε να φυλακίζει σε σοφίτες ή κατώγια, δεν υπάρχει, δεν εξασκείται, όπως και τον παλιό καλό καιρό; Και τα σημερινά κορίτσια, μ' όλες τους τις ελευθερίες, δεν είναι τόσες Στέλλες Βιολάντη, αφού αναγ­κάζονται, για να μη υποκύψουν στον τύραννο, που τους αρνείται τον αγαπημένο ή επιμένει να τους δώσει άλλον, να σηκώνουν επα­νάσταση; Γιατί και η μακρυνή Στέλλα Βιολάντη επανάσταση σήκωσε. Ούτε ν' ακούσει εκείνο που ήθελε ο πατέρας της, να πάρει τον «ασχημότερο» Μένουλα. Ή το Χρηστάκη ή κανένα . Κι αν στάθηκε να τη φυλακίσει- γιατί κι αυτό μπορούσε να το αποφύγει με μια προσποιητή μετάνοια- ήταν γιατί είχε γράψει του Χρηστάκη να πάει να τη σώσει έτοιμη κι αυτή να ξεπορτίσει μαζί του. Αλλο ζήτημα αν το δράμα της δεν είχε το ευτυχισμένο αυτό τέλος που έχουν τα περισσότερα σημερινά. Αιτία ο Χρηστάκης που δεν αγαπούσε παρά «τα τάλλαρα του πατέρα της», που τρομοκρατήθηκε απ' αυτόν, που απελπίσθηκε να πάρει τη Στέλλα με το καλό και μη τολμώντας να την πάρει με τη βία, επροτίμησε να κλέψει μια άλλη που τον αγαπούσε, την πλούσια κοντεσσίνα Μαρκότση.

Το συμπέρασμα είναι πως ο κόσμος, η Ελλάδα και η Ελληνική οικο­γένεια, κατά βάθος δεν άλλαξαν καθόλου από τότε . Απλούστατα γιατί δεν άλλαξαν ούτε οι οικονομικοί όροι της ζωής, ούτε οι ψυχές του ανθρώπου κι οι καρδιές των κοριτσιών. Όπως υπήρχαν, έτσι υπάρχουν αισθηματικά κορίτσια που προτιμούν το φτωχό νέο που αγαπούν από οιονδήποτε πλούσιο. Όπως υπήρχαν, έτσι υπάρχουν γονείς, που εννοούν να εμποδίσουν με κάθε τρόπο τον ανάρμοστο ή τον ασύμφερτο γάμο. Κι όπως τα σημερινά κορίτσια σε τέτοια περίπτωση, σηκώνουν επανάσταση, κι επέρχεται σπίτι μια δραματική σύγκρουση, έτσι έκαναν και τα παλιά, από τον καιρό της Στέλλας Βιολάντη, με τη διαφορά πως η σύγκρουση τότε ήταν βιαιότερη και δεν τελείωνε πάντα με τη νίκη του αισθήματος. Αν θέλετε μάλιστα, η Στέλλα Βιόλαντη είναι μια πρόδρομος των σημερινών κοριτσιών με τη συναίσθηση, την επίγνωση που είχε της ελευθερίας της, των ανθρώπινων δικαιωμάτων της , τη δύναμη της , το πείσμα της· πρά­γματα που δεν τα είχαν συνήθως τα κορίτσια κι υπέκυπταν αγόγγυστα στην πατρική εξουσία. Η Στέλλα Βιολάντη «προτρέχει της εποχής της» κι είναι σαν ένα κορίτσι σημερινό. Γι' αυτό και το δράμα της συγκινεί ακόμα τον κόσμο. Ο θεατής βλέπει μια ιστορία, που, στη μεγάλη της γραμμή, γίνεται και σήμερα, αδιάφορο αν είναι διαφορε­τικές μερικές λεπτομέρειες.

                                                      (Περ. «Νεοελλ. Λογοτεχνία», τεύχος 1ον, (1937), σελ. 1-3).