Α παγκόσμιος πόλεμος - χαρακώματα -αποσπάσματα από αντιπολεμικά μυθιστορήματα:υποστηρικτικό υλικό για τη ''μυστική παπαρούνα''

Χριστούγεννα στα χαρακώματα

Βρετανοί και Γερμανοί στρατιώτες στη νεκρή ζώνη

24 Δεκεμβρίου 1914, στην περιοχή Πλούχστιρτ της Φλάνδρας. Εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι επιχειρήσεις στο Δυτικό Μέτωπο έχουν βαλτώσει. Η προέλαση των Γερμανών έχει ανακοπεί από τις δυνάμεις της Αντάντ. Οι δύο στρατοί επιδίδονται σ' έναν απάνθρωπο πόλεμο φθοράς μέσα στα χαρακώματα.

Η βραδιά ήταν κρύα και υγρή την παραμονή των Χριστουγέννων. Γύρω στα μεσάνυχτα, βρετανοί στρατιώτες άκουσαν από τις γραμμές των Γερμανών μια χορωδία να ψάλει την Άγια Νύχτα και είδαν κεράκια να τρεμοσβήνουν σ' ένα υποτυπώδες χριστουγεννιάτικο δέντρο. Συνηθισμένοι να πυροβολούν και στο παραμικρό φως που εμφανιζόταν στον ορίζοντα, αυτή τη φορά κοντοστάθηκαν. Το πνεύμα των Χριστουγέννων είχε φωλιάσει στις καρδιές τους. Ο σπόρος της ανακωχής είχε ριζώσει.

Οι Βρετανοί ανταπέδωσαν με τα δικά τους κάλαντα και σε σύντομο χρονικό διάστημα οι εκπρόσωποι των δύο εχθρικών δυνάμεων συναντήθηκαν στη νεκρή ζώνη, παρακούοντας τις εντολές των ανωτέρων τους. Ήταν μια μικρή ανταρσία και από τις δύο πλευρές, που σταμάτησε για λίγο τον πόλεμο.

Το πρωί των Χριστουγέννων, Άγγλοι και Γερμανοί έθαψαν τους νεκρούς τους, απαγγέλοντας μαζί τον 23ο Ψαλμό του Δαυίδ «Κύριος ποιμαίνει με και ουδέν με υστερήσει…». Στη συνέχεια έσφιξαν τα χέρια, φλυάρησαν, είπαν ο ένας στον άλλο τα παράπονά τους, αντάλλαξαν αναμνηστικά δώρα (ουίσκι, μαρμελάδες, τσιγάρα, σοκολάτες και τα σχετικά) και κατέβασαν πολλά λίτρα μπύρας. Μόνο ο άγγλος μπαρμπέρης στρώθηκε στη δουλειά, αφού είχε να κουρέψει και πολλά γερμανικά κεφάλια. Νωρίς το απόγευμα οι δύο πλευρές βρέθηκαν αντίπαλες σε ποδοσφαιρικό αγώνα, τον οποίο κέρδισαν οι Γερμανοί με 3-2.

Η ειρήνη κράτησε μόνο 24 ώρες. Την επόμενη μέρα οι φίλοι έγιναν και πάλι εχθροί. Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος βρισκόταν ακόμα στην αρχή του. Θα κρατήσει ακόμη τέσσερα χρόνια και θα στοιχίσει τη ζωή σε 10 εκατομμύρια ανθρώπους.

 Μια απεικόνιση του γερμανικού στρατοκρατικού πνεύματος

Όταν πήγαμε στα διοικητή της περιοχής για να καταταχτούμε, είμαστε μια τάξη από εικοσάχρονους νέους και, μερικοί ανάμεσά μας ξυρίστηκαν με καμάρι για πρώτη φορά, πριν μπουν στα παραπήγματα .

... Μας εκπαίδευσαν δέκα εβδομάδες σ' ένα στρατόπεδο κι αυτό το διάστημα μας επηρέασε πιο βαθιά από τα δέκα χρόνια του σχολείου. Μάθαμε πως ένα γυαλιστερό κουμπί βαραίνει περισσότερο από τέσσερις τόμους του Σοπενάουερ. Ξαφνιασμένο στην αρχή, ύστερα πικραμένοι και στο τέλος αδιάφοροι παραδεχτήκαμε πως, σημασία δεν έχει ο νους μα η βούρτσα των παπουτσιών, το πνεύμα μα το σύστημα, η ελευθερία μα τα γυμνάσια. Γίναμε στρατιώτες με προθυμία κι ενθουσιασμό μα έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τα τσακίσουν όλ' αυτά. Ύστερα από τρεις βδομάδες καταλάβαμε πια πως ο δεκανέας με τα γαλονάκια του, θα είχε για μας μεγαλύτερη εξουσία απ' όση είχαν πριν οι γονείς, οι δάσκαλοι και ολόκληρη η φιλοσοφία από τον Πλάτωνα ως τον Γκαίτε.

Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο.

Μετάφραση: Στέλλα Βουρδουμπά.

Η ζωή στα χαρακώματα

Μέσα σ' αυτούς τους τάφους που τους ονόμαζαν χαρακώματα, με τα συστήματα των υπογείων διαβάσεων και των διόδων, μας έλειπαν σχεδόν τα πάντα. Έμαθα γρήγορα... να κρεμάω το ψωμί σ' ένα σύρμα τοποθετημένο στη μέση του ορύγματος για να μην το φτάνουν τα ποντίκια, να κοιμάμαι με βρεγμένες αρβύλες, γιατί το να προσπαθήσεις να τις ξαναβάλεις, αφού τις είχες βγάλει, θα ήταν μάταιο, να κοιμάμαι τυλιγμένος σε μια μουσκεμένη χλαίνη, να κοιμάμαι τέσσερις ώρες ανάμεσα σε θορύβους, σε φωνές ανθρώπων, σε βρωμερές αναθυμιάσεις.

Φλοράν Φλες, Ιδού.

Δε γνωρίζω άλλο ψυχικό συγκλονισμό που να συγκρίνεται μ' αυτόν που υφίσταται ο στρατιώτης που βρίσκεται στο χαράκωμα, όταν οι οβίδες πέφτουν γύρω του. Η ασφάλεια πληρώνεται μ’ ένα φοβερό σπάσιμο των νεύρων. Αυτό το σφυροκόπημα σε καταδιώκει και σε κρατά θαμμένο σε μια βρωμερή γαλαρία που μπορεί να γίνει, σε λίγο, κι ο αληθινός τάφος σου.

Γκαμπριέλ Σεβαλιέ, Ο Φόβος

(Κείμενα που αναφέρονται από τους Α. Ντυκάς, Φ. Μεγιέρ και Γ. Περρέ στο έργο τους, Ζωή και Θάνατος των Γάλλων, ( 1914-1918).

Μια σπαρακτική κραυγή της γενιάς του πολέμου

Είμαι νέος, μόλις έκλεισα τα 20∙ από τη ζωή δεν ξέρω παρά μόνο την απελπισία, το θάνατο, το φόβο και μια αλυσίδα από ανόητες επιπολαιότητες, πάνω από μια άβυσσο πόνων και θλίψεων. Βλέπω τους λαούς να ορμούν σε άλλους λαούς, να σκοτώνουν και να σκοτώνονται, χωρίς ούτε κι εκείνοι να ξέρουν το γιατί. υπακούοντας σ' αυτούς που τους στέλνουν, χωρίς συναίσθηση του κινδύνου ή της ευθύνης τους. Βλέπω πως οι δυναμικότεροι εγκέφαλοι του κόσμου εφευρίσκουν όπλα για να γίνονται όλα αυτά μ' έναν τρόπο ακόμα πιο ραφιναρισμένο και να διαρκούν όσο γίνεται περισσότερο. Κι όλοι οι συνομήλικοί μου εδώ, στην αντικρινή παράταξη, σ' ολόκληρο τον κόσμο το βλέπουν όπως εγώ. Αυτή είναι η ζωή της γενιάς μου και η δική μας. Τι θα κάνουν άραγε οι πατεράδες μας αν μια μέρα σηκωθούμε και παρουσιαστούμε μπροστά τους για να τους ζητήσουμε λογαριασμό; Τι περιμένουν από μας όταν μια μέρα τελειώσει ο πόλεμος; Χρόνια ολόκληρα σκοτώναμε μόνο. Αυτό ήταν το πρώτο μας επάγγελμα στη ζωή. Για μας η επιστήμη της ζωής περιορίζεται στο θάνατο. Τι θα συμβεί ύστερα; Και τι θ' απογίνουμε εμείς;

Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, Ουδέν νεώτερον από το δυτικό μέτωπο. Μετάφραση: Στέλλα Βουρδουμπά.

Το τίμημα του Α' Παγκοσμίου πολέμου σε ανθρώπινες ζωές:

Γαλλία:                   1.400.000   νεκροί

Αγγλία:                     740.000   »

lταλία:                       460.000   »

Η.ΠΑ:                        125.000   »

Βέλγιο:                        44.000   »

Ρωσία:                    5.000.000   »

Γερμανία:               2.000.000   »

Αυστροουγγαρία:   1.200.000   »

Πολεμικά χρέη: 750 δισεκατομμύρια γαλλικά φράγκα.

Δημόσια χρέη Αγγλίας - Γαλλίας το 1919:

Γαλλία: 219 δισεκατομμύρια γαλ. φράγκα Αγγλία: 1 δισ. 875 εκ. λίβρες στερλίνες